بررسی کثرت‌گرایی دینی از منظر عرفان و دلالت‌های آن در تربیت دینی

چکیده: ازجمله مباحث مهمی که در مطالعات نوین دینی و فلسفۀ دین مطرح بوده، پلورالیسم یا کثرت‏گرایی دینی است. این مبحث از نگاه اندیشمندانی نظیر هیک به دنبال اثبات این مطلب است که حقانیت و رستگاری، مخصوص یک دین خاص نبوده و همۀ ادیان و مکاتب بشری، بهره‏ای از حقیقت مطلق و غایت قصوی دارند. چنان‌که پیداست اولین نتیجۀ کثرت‏گرایی هیکی، پذیرفته‏شدن هر مدعایی بدون ارزیابی معرفت‏شناسانه و بروز اختلاف و تفرقه‏افکنی میان انسان‏هاست؛ ازاین‏رو برای جلوگیری از وقوع چنین امری باید به بررسی رویکردهای دیگر موجود در این زمینه پرداخت. در این مقاله سعی شده است تا با روش استنباط فلسفی، کثرت‏گرایی مبتنی‌بر عرفان به عنوان متناسب­ترین رویکرد در ارتباط با تنوع و کثرت ادیان در نظر گرفته شود. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که با توجه به آموزه‏های وحدت‏محورِ عرفان و مؤلفۀ وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت، می‏توان چگونگی مبنا قرار گرفتن عرفان برای کثرت‏گرایی دینی را تبیین نمود. ازسوی‌دیگر با بررسی آثار چنین وحدت در عین کثرتی می‏توان به استخراج پیامدهای مثبت آن در زمینۀ تربیت دینی نیز پرداخت.